Thơ là gì? Các đặc trưng và phân loại thơ

Những cảm xúc, rung động đặc biệt của con người với cuộc sống quanh ta luôn là nguồn cảm hứng dồi dào cho những tác phẩm nghệ thuật thơ ca nước nhà. Thơ mang tiếng nói nội tâm sâu sắc, cảm xúc dạt dào của nhiều nghệ sĩ. Vậy thơ là gì cùng những đặc trưng và các bài thơ được phân loại như thế nào? Mời bạn đọc cùng Bigone.vn tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!

Thơ là gì?

Thơ là một trong những sáng tác văn học thể hiện cảm xúc cô đọng, những rung cảm sâu sắc của người viết với những hiện tượng trong đời sống xã hội, thế giới nội tâm, tình cảm,… Thơ là những tác phẩm vô cùng giàu trí tưởng tượng và đậm chất sáng tạo và đặc biệt nhất là có nhịp điệu.

Không giống như những thể loại văn học khác, thơ mang tính cô đọng trong từ ngữ nhưng vô cùng giàu hình ảnh và cảm xúc.

“Thơ ca là niềm vui cao cả nhất mà loài người đã tạo ra cho chính mình”(Cac Mac)

“Để trong lòng là chí, ngụ ra ý là thơ. Người có sâu, cạn cho nên thơ mờ có tỏ, rộng hẹp khác nhau. Người làm thơ không ngoài lấy trung hậu làm hốc, ý nghĩa phải hàm súc, lời thơ phải giản dị”(Nguyễn Cư Trinh)

Một bài thơ gồm nhiều câu thơ, tùy thuộc vào thể loại mà mỗi bài thơ đều có cách thể hiện nội dung, hình thức khác nhau.

Các đặc trưng của thơ

Về cấu trúc, tùy vào mỗi tác giả mà những bài thơ là một cấu trúc ngôn ngữ đặc biệt; sự ngắt nhịp, hiệp vần tạo nên sự trầm bổng cho bài thơ. Bởi sự phong phú trong độ ngắn của từng câu thơ thế nên độc giả cần có sự tưởng tượng, thấu hiểu các câu thơ qua cảm xúc của chính mình cùng những trải nghiệm thực tế trong cuộc sống. Để hiểu được tâm tư của các tác giả qua từng bài thơ, ta có thể xét rất nhiều yếu tố như hoàn cảnh, thời gian ra đời của từng bài thơ. Cùng việc đặt cảm xúc của chính mình vào trong từng câu thơ để cảm nhận được ngụ ý, tình cảm của các tác giả.

Thơ gắn liền với những cột mốc, giai đoạn lịch sử cần được chúng ta khắc ghi. Điển hình có bài thơ “Ngắm trăng” được chủ tịch Hồ Chí Minh của chúng ta viết trong thời điểm Người bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam và bị chúng đầy ải gần 30 nhà giam của 13 huyện thuộc tỉnh Quảng Tây. Nhà tù có thể đày đọa Bác về mặt thể xác thế nhưng tuyệt đối không thể giam giữ được tâm hồn, trái tim của người nghệ sĩ này. Bài thơ không chỉ bộc bạch được tâm hồn luôn tự do, yêu đời của Bác, đây còn là niềm tự hào của toàn dân tộc ta bởi người bản lĩnh sống phi thường của chủ tịch Hồ Chí Minh.

Hay bài thơ Những đêm hành quân thể hiện tình yêu quê hương đất nước của Xuân Diệu sau Cách Mạng Tháng 8, đây không chỉ là nỗi niềm của riêng nhà thơ. Có lẽ, lúc bấy giờ ai đọc những câu thơ này cũng đều mang cảm xúc như Xuân Diệu, tình yêu đất nước vô cùng lớn…

Thơ ca là tâm tư tình cảm của người nghệ sĩ trước những cảm xúc rung động đặc biệt với những cái đẹp. Thơ còn là sự kết nối đặc biệt giữa người nghệ sĩ đến các độc giả. Không phải ngẫu nhiên mà thơ ca được đón nhận nồng nhiệt bởi nhiều đối tượng độc giả. Bởi thông qua những bài thơ, độc giả còn có thể tự chiêm nghiệm thêm về cuộc đời và từ những cảm xúc chân thật.

Mang tình yêu tha thiết với cuộc đời, sự rung động đặc biệt trước mùa thu cũng từng được Xuân Diệu mang đến bạn đọc qua bài thơ Đây mùa thu tới:

Phân loại thơ

Có rất nhiều yếu tố khác nhau để phân loại thơ, có những cách phân loại thơ cơ bản như sau:

Phân loại theo nội dung:

+ Thơ trữ tình: đi sâu vào chia sẻ, bộc bạch tâm tư tình cảm cũng như những chiêm nghiệm của tác giả trong cuộc sống. Ví dụ: Thu điếu của Nguyễn Khuyến, Miếng trầu của Hồ Xuân Hương,…

+ Thơ trào phúng: tương tự như thể loại truyện ngắn trào phúng, thơ trào phúng cũng lên án, phê phán những lối sống trái với chuẩn mực đạo đức của xã hội. Ví dụ: bài Thương vợ, Than thân của Tú Xương,…

+ Thơ tự sự là thể loại thơ kể chuyện có cốt truyện, không cần có vần cũng không bị giới hạn độ dài. Ví dụ: bài thơ Hầu trời của Tản Đà, bài Ông trạng thả diều (Nguyễn Bùi Vợi),…

Phân loại theo cách thức tổ chức bài thơ:

+ Thơ cách luật: thể loại thơ yêu cầu chặt chẽ về hình thức, ngôn ngữ. Ví dụ: thơ lục bát, ngũ ngôn, thất ngôn tứ tuyệt,… Ví dụ: bài thơ Nam quốc sơn hà, bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu,…

+ Thơ tự do: thể loại thơ này không yêu cầu về hình thức hay ngôn ngữ. Nó cho phép các tác giả thể hiện tình cảm, tâm tư của mình một cách tự do. Ví dụ: Bài thơ Hoan hô chiến sĩ Điện Biên của Tố Hữu,  bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi,…

+ Thơ văn xuôi: Là thể loại thơ vô cùng đặc biệt vì nó mang đặc điểm của cả thơ và văn xuôi. Hiểu một cách đơn giản, đây là thể loại thơ dùng hình thức của văn xuôi để thể hiện nội dung của một bài thơ. Ví dụ: Bài thơ Cành phong lan bể của Chế Lan Viên, Chơi giữa mùa trăng của Hàn Mặc Tử,…

Thơ ca đóng góp rất nhiều tác phẩm nghệ thuật cho nước nhà và dù ở thời kỳ nào, hoàn cảnh nào thì đây cũng là món ăn tinh thần không thể thiếu của nhiều độc giả. Hy vọng qua bài viết này, bạn đọc có thể hiểu thêm về thơ nhé. Mỗi một tác phẩm nghệ thuật đều ẩn chứa những điều độc đáo riêng biệt, hãy dành thời gian để khám phá, bạn sẽ có thêm rất nhiều góc nhìn, cảm nhận cũng như chiêm nghiệm về cuộc đời.

Xem thêm:

• Truyện ngắn là gì? Đặc trưng về nội dung và hình thức
• Nghị luận xã hội và dẫn chứng về đức tính trung thực