Phong cách văn học là gì? Những đặc điểm chính trong phong cách văn học

Mỗi nhà văn để đi cùng thời đại đều phải đi tìm cho mình một phong cách riêng. Nó được hình thành trong suốt quá trình làm nghề, và hiện diện trong mỗi tác phẩm. Tất cả tạo nên thuật ngữ phong cách văn học. Vậy phong cách văn học là gì? Những đặc điểm chính của phong cách văn học? đều được giải đáp tại bài viết sau.

Phong cách văn học là gì?

Phong cách văn học là một vấn đề lý luận văn học được đề cập trong quá trình trau dồi, tìm hiểu về văn chương. Vì vậy, thuật ngữ này dưới những góc nhìn khác nhau của mỗi nhà văn đều được khắc họa khác nhau. M. Pru-xto đã từng bàn về phong cách rằng: Thế giới được tạo lập không phải một lần, mà mỗi lần người nghệ sĩ độc đáo xuất hiện thì lại một lần thế giới được tạo lập.

Trong quan niệm, mỗi tác phẩm là một góc nhìn riêng của người nghệ sĩ về một sự kiện, sự việc diễn ra trong đời sống. Dưới mỗi lăng kính, người nghệ sĩ lại khám phá được một điểm sáng giữa cái sự kiện thường tình kia. Họ phải đi đào sâu, khai phá những điểm sáng mới giữa một sa mạc tưởng chừng đã khô cằn.

Vì vậy, phong cách văn học được hiểu là những nét riêng biệt, độc đáo của tác giả trong quá trình tạo tác tác phẩm. Những nét độc đáo, những phát hiện của tác giả được thể hiện trong hai yếu tố chính của tác phẩm: nội dung và hình thức.

- Lưu ý: Phong cách không chỉ phản ánh được màu sắc riêng của tác giả, mà còn phản ánh màu sắc của thời đại. Bởi vì theo Tô Hoài: Mỗi trang văn đều soi bóng thời đại mà nó ra đời. Mỗi tác phẩm người đọc đều nhận ra được hồn nghệ sĩ, hòa cùng với linh hồn, cốt cách của dân tộc tại thời điểm đó. Điển hình, người đọc có thể nhận thấy được phong cách Nguyễn Du trong truyện Kiều. Tác phẩm mang đậm màu sắc, tâm hồn người Việt, cùng với bối cảnh mang đậm dấu ấn một thời dâu bể.

Những đặc điểm của phong cách văn học

Sau khi tìm hiểu về vấn đề phong cách văn học là gì, cùng khám phá những đặc điểm của phong cách văn học được đề cập thường xuyên trong văn chương:

1. Phong cách phản ánh con người nhà văn

Mỗi tác phẩm đều phản ánh được con người tâm hồn bên trong người nghệ sĩ. Chính nhà văn Pháp Buy Phông phải thừa nhận rằng: Phong cách ấy là con người. Nó sẽ là một phần của cơ thể người nghệ sĩ, hình thành từ thế giới quan, nhân sinh quan, cùng với yếu tố chủ quan: vốn sống, sở thích, .. Tất cả hòa quyện, phản ánh đầy đủ qua giọng văn hoặc hình ảnh được đặt trong tác phẩm.

Điển hình, nhắc tới nền văn học 1930-1945, ta không thể không nhắc đến màu sắc nghệ thuật độc đáo của Nguyễn Tuân. Người luôn nhìn đời với các nhìn ngông ngạo đến lạ. Khác với các ngông của Nguyễn Công Trứ ở thời đại trước, Nguyễn Tuân mang lại một phong thái kiêu bạc, đầy ngạo nghễ. Là một người mang chủ nghĩa xê dịch, phóng khoáng, nên từng dòng văn ông đều muốn bức ra khỏi khuôn thước của thời đại cũ để đưa tác phẩm đi tới đỉnh cao mới. Tất cả hòa quyện, cùng bộc lộ để hình thành nên phong cách nghệ thuật độc đáo của Nguyễn Tuân.

2. Phong cách nghệ thuật trong văn chương là bước bước khai phá mới

Chất liệu của văn chương luôn bắt nguồn từ đời sống. Mỗi thước phim, mỗi hiện tượng đều có thể trở thành sự việc, hiện tượng xuất hiện trong từng câu chữ. Nhưng không bất kì sự kiện, hiện tượng nào xuất hiện giống nhau. Bởi phong cách nghệ thuật không đơn thuần chỉ là sự lặp lại những điều quen thuộc của người khác, hay chính mình, mà nó phải là sự lặp lại, có sự phát triển. Sự lặp lại để hình thành phong cách cần có tính hệ thống, thống nhất trong tất cả tác phẩm của tác giả.

Đồng thời, sự đồng nhất phải đi từ nội dung, đến hình thức để phản ánh được sự độc đáo trong góc nhìn của tác giả về thế giới quan của chính mình. Điều này được thể hiện rõ giữa những nhà văn tái hiện cùng một đề tài, một chủ đề: Nguyễn Công Hoan và Nam Cao, Xuân Diệu và Chế Lan Viên,... Mỗi người đều đi nói về một câu chuyện diễn ra với một giọng văn, góc nhìn riêng để truyền tải tới người tiếp nhận tác phẩm.

3. Phong cách là nét riêng của mỗi người nghệ sĩ

Phong cách chính là cái tôi, cái riêng của mỗi người nghệ sĩ nói chung hay mỗi người nói riêng trong cuộc sống này. Mặc dù dữ liệu cho văn chương chỉ là một cuộc sống, một xã hội, một sự thật hiện diện không thể đổi thay. Tuy nhiên, mỗi nhà văn đều đưa chúng vào văn chương với những màu sắc, khuôn thước khác nhau.

Cùng một khung cảnh cái nạn đói, Nam Cao lại thấy một tình phụ tử bao la của Lão Hạc hay cái cơ cực, bần hàn của những người khổ trước cái nạn đói 30 - 45. Hay đâu đó, Ngô Tất Tố lại nhìn thấy một người vợ thương chồng, thương con cùng với sức mạnh tiềm tàng như chị Dậu. Dưới những ách thống trị, bóc lột của chế độ phong kiến, con người khi bị đẩy đến bước đường cùng đều phải vỡ cái kén cũ để đấu tranh. Dẫu cuộc đấu tranh chỉ trong chốc lát nhưng vẫn ánh lên được nghị lực sống tiềm tàng trong con người thời đó qua hình ảnh của chị Dậu.

4. Phong cách văn học của mỗi nghệ sĩ đều có sự kết nối giữa cái riêng và cái chung

Mỗi người nghệ sĩ đi vào văn chương bằng những nốt nhạc của chính mình cùng khuông nhạc chung của thời đại. Bởi vậy, mỗi tác phẩm nghệ thuật của người nghệ sĩ đều chịu ảnh hưởng của thời đại, làm nổi bậc lên cả một thời đại văn học đương thời.

Điển hình, phong cách của những nhà thơ thuốc trào lưu Thơ mới giai đoạn 1932 - 1945 đều mang một ngọn gió mới hiện đại cho nền văn học. Những dòng thơ không còn bó buộc vào những khuôn mẫu, lề lối cho trước. Những câu chuyện không còn xoay quanh về câu chuyện yêu nước, thương dân hay những đạo lý con người mà nó bộc lộ được những cái riêng của cuộc đời. Nó bộc lộ khát khao được sống, khát khao được vượt thoát khỏi sự thật tàn khốc để tiến đến cuộc sống tươi đẹp hơn. Chính giai đoạn văn chương này đã đi cùng với sự đổi mới của thời đại, đưa đất nước vào thời kì mới để phát triển. Giai đoạn này thể hiện rõ nhất cho việc văn học như chiếc gương phản chiếu cuộc đời. Phong cách nghệ thuật của mỗi tác giả nhờ đó mà tồn tại, phát triển để tạo nên những làn sống nhất định của mỗi thời đại.

KẾT LUẬN

Bài viết đã cung cấp những kiến thức nền tảng để giải đáp cho độc giả những thắc mắc xoay quanh phong cách nghệ thuật: phong cách văn học là gì, những đặc điểm chính trong phong cách văn học,... Hy vọng những thông tin này bổ ích trong quá trình khám phá thế giới văn chương của bạn đọc dưới góc nhìn của lý luận văn học.

Xem thêm:

• Truyện ngắn là gì? Đặc trưng về nội dung và hình thức
• Thơ là gì? Các đặc trưng và phân loại thơ
• Tổng hợp các nhận định văn học hay nên nhớ
• Tiểu thuyết là gì? Một số đặc trưng tiêu biểu của tiểu thuyết
• Nghị luận văn học là gì? Những đặc trưng của thể loại nghị luận văn học