Sức mạnh của văn chương: Ý nghĩa của văn chương với cuộc sống

Văn học được coi như một tấm gương phản ánh cuộc sống, là nguồn kiến thức phong phú về thế giới xung quanh chúng ta. Qua văn học, con người có cơ hội hiểu rõ hơn về tự nhiên, xã hội và cả về bản thân mình. Theo như nhận định của M. Gorki, văn học không chỉ giúp con người hiểu rõ bản thân mình hơn, mà còn nâng cao niềm tin vào khả năng của bản thân và khơi dậy trong họ khao khát tìm kiếm chân lý. Để tìm hiểu chi tiết hơn về sức mạnh của văn chương là gì, mời bạn cùng Bigone tham khảo ngay nhé!

1. Văn  chương là gì?

Tương tự như các loại hình nghệ thuật khác, văn chương không bị ràng buộc bởi một định nghĩa cụ thể mà thay vào đó, nó phụ thuộc vào cá nhân từng cá nhân, hệ thống tư duy, và góc nhìn cá nhân về những khía cạnh khác nhau của văn chương. Thuật ngữ "văn chương", "văn học" thường được hiểu như một biểu hiện của nghệ thuật, bao gồm nhiều thể loại như văn xuôi, thơ...

Trong quá trình học tập tại trường học, chúng ta thường được dạy để nhận biết một cách tổng quát về văn học để có thể xác định một tác phẩm như "Truyện Kiều" là một tác phẩm văn học. Tuy nhiên, sự hiểu biết này không đủ để đưa ra một định nghĩa cụ thể về văn chương. Vậy, thực sự, văn chương là gì?

Phân tích cụm từ "văn chương", chúng ta có thể hiểu văn chương như là sự kết hợp giữa "văn" (nghĩa là vẻ đẹp) và "chương" (nghĩa là sự sáng tỏ). Đơn giản, văn chương là việc sử dụng ngôn từ, lời nói và ý tưởng đẹp, rõ ràng và mượt mà trong các tác phẩm để thể hiện cảm xúc, giá trị mà tác giả muốn truyền đạt đến người đọc.

Văn chương được coi là phương tiện mà người viết sử dụng để thể hiện những suy tư, cảm xúc sâu thẳm của họ thông qua từng đoạn văn, đoạn thơ. Do đó, văn chương không chỉ đáp ứng nhu cầu cơ bản của con người mà còn là biểu tượng của trái tim, phản ánh sự thực của cuộc sống thông qua bút pháp của mỗi tác giả.

2. Nguồn gốc của văn chương từ đâu?

Khi bắt đầu nhập văn bản, bạn sẽ ngay lập tức bắt gặp một câu chuyện cổ điển hấp dẫn. Từ câu chuyện này, tác giả trình bày nguồn gốc của văn học. Theo quan điểm của Hoài Thanh: "Điều cốt lõi của văn chương chính là tấm lòng. Yêu thương con người và nói chung là yêu thương mọi sinh linh, mọi vật thể." Có nhiều nhà lý luận đã đề cập: văn chương bắt nguồn từ hành động, hoặc văn học bắt nguồn từ nỗi đau, khao khát cao cả của con người...

Quan điểm của Hoài Thanh có sự khác biệt so với những quan điểm trước đó, tuy nhiên không xung đột, không loại trừ lẫn nhau. Ngược lại, quan điểm của ông đã được mở rộng, làm phong phú thêm một khía cạnh quan trọng trong lý thuyết về nguồn gốc của văn học. Do đó, tác giả sử dụng thuật ngữ "cốt lõi tiếp theo" từ nguồn gốc để chỉ đến nguồn gốc chính, quan trọng nhất của văn học là nghiên cứu về lòng từ bi, sự thông cảm, tiến bộ lên tầng cao hơn, một khía cạnh mà chắc chắn sẽ mở rộng kiến thức của mọi người về chủ đề này.

3. Văn chương có ý nghĩa như thế nào trong cuộc sống?

Văn chương làm cuộc sống thêm sâu sắc và thú vị. Tính văn chương thể hiện trong cách bạn giao tiếp, hành xử với người khác. Khi có yếu tố văn học trong cuộc sống hàng ngày, giao tiếp trở nên thân thiện và ấm áp hơn.

Văn học có nhiệm vụ quan trọng. Những tác phẩm văn học kinh điển nuôi dưỡng tâm hồn, làm cho thế giới đa dạng, tô điểm cho lịch sử và khám phá những cảm xúc, suy tư, nhận thức xã hội của chúng ta.

Văn học không chỉ là nguồn phong phú mà còn là nguồn sức mạnh tinh thần. Người đọc văn học thường có nội tâm, tình cảm sâu sắc hơn. Nó không chỉ nuôi dưỡng tâm hồn mà còn mang lại sự khác biệt, sự đa dạng trong cuộc sống.

Văn học có mặt ở mọi khía cạnh của cuộc sống, từ giải trí đến giáo dục. Nó tạo ra niềm vui, tiếng cười và có thể biến những lĩnh vực khô khan như toán học trở nên sinh động và thú vị hơn. Văn học là nơi lưu giữ và tái hiện những giá trị văn hóa, lịch sử và truyền thống của dân tộc, giữ cho chúng không bị quên lãng qua thời gian.

Văn học mô tả và tái hiện thế giới xung quanh chúng ta một cách chân thực và đa chiều. Nó giúp ta hiểu biết rộng rãi hơn về thế giới và con người. Cuối cùng, văn học có vai trò quan trọng trong việc đánh thức suy nghĩ và tình cảm của chúng ta, gần kết nối mọi người với nhau thông qua sức mạnh của từ ngữ và cảm xúc.

4. Nghị luận sức mạnh của văn chương

"Văn chương tồn tại ngoài sức băng hoại của thời gian, tồn tại mãi với sức mạnh không chịu sự chết chìm," Sêđrin không nói như vậy một cách tình cờ. Vì đa số mọi thứ trên cõi đời sinh ra, tồn tại và rồi tan biến vào quên lãng, nhưng văn chương vẫn giữ lửa sống mạnh mẽ, tồn tại qua thăng trầm, qua những biến đổi của thời gian. Điều gì làm cho sức sống đặc biệt này? Điều gì làm cho văn chương luôn giữ được giá trị vững chắc của mình trong dòng chảy vụt qua của thời gian?

Có thể nhờ vào sức mạnh kết nối mà văn chương mang lại, như nhà văn Nguyễn Ngọc Tư đã viết: "Tôi tin rằng văn chương có sức mạnh, tan chảy những bức tường thép mỗi người xây dựng; văn chương gắn kết những đảo người thành một; văn chương vượt qua rào cản của lịch sử, văn hóa, ngôn ngữ..."

Theo tác giả Nguyễn Ngọc Tư, văn chương có "lửa", có "băng" và còn "nước". Mỗi yếu tố so sánh với văn chương đều mang trong mình một phần sức mạnh kết nối: "Lửa" tan chảy "bức tường thép" của mỗi người, dẹp bỏ cái tôi kiêu ngạo, thúc đẩy sự chia sẻ và sự thấu hiểu. "Băng" trong văn chương gắn kết những đảo người lại, tạo nên sự gần gũi, làm cho con người sống đồng lòng. Và "nước" trong văn chương "vượt qua rào cản của lịch sử, văn hóa, ngôn ngữ...", đưa con người không chỉ ngược dòng thời gian mà còn đưa đến những miền đất xa xôi, đem lại "bài học nhìn nhận và thưởng thức" (Thạch Lam). Quan điểm của Nguyễn Ngọc Tư khẳng định: Văn chương không chỉ là những chữ viết tĩnh lặng trên giấy, mà là "lửa", là "băng", là "nước", là cầu nối gắn kết con người với nhau.

Văn chương nắm trong lòng mình một sức mạnh kỳ diệu kết nối những tâm hồn. Nó không chỉ xây dựng con người mà còn hướng dẫn họ đến những giá trị sống tốt đẹp, như Hoài Thanh đã nói, "Văn chương gợi lên những cảm xúc mới, rèn luyện những cảm xúc đã có", hoặc theo Macxim Gorki: "Văn học là nhân học". Sức mạnh của văn chương không chỉ là sức mạnh kết nối giữa độc giả và tác phẩm, mà còn kết nối độc giả với nhau thành một thể thống nhất. Vì mang trong mình những sứ mệnh đặc biệt, sức mạnh của văn chương không hề nhỏ bé hay tầm thường, mà đó là một sức mạnh mãnh liệt, có thể đối đầu với "mọi định luật băng hoại của thời gian" (Sekhov).

Văn chương cũng giống như ngọn lửa, tan chảy những rào cản mà mỗi người xây dựng

Tương tự như ngọn lửa sưởi ấm, văn chương làm tan chảy những "bức tường thép" giam cầm trái tim con người, giúp họ loại bỏ sự kiêu ngạo, cái tôi cứng đầu, từ đó sống một cách nhẹ nhàng hơn và yêu thương nhiều hơn. Như Hoài Thanh đã nói: "Khi ta vui, buồn, hạnh phúc hay tức giận cùng với những người ở mọi nơi, vì những chuyện ở mọi nơi, liệu đó có phải là minh chứng cho sức mạnh kỳ diệu của văn chương không?" Đúng vậy, văn chương có sức mạnh đặc biệt, giúp con người vượt qua những rào cản, khám phá những cảm xúc mà họ thường che giấu hoặc chưa từng trải qua. Khi tiếp cận văn chương, tự nhiên con người mở rộng trái tim, đón nhận những cảm xúc sâu sắc hơn.

Khi đọc vần thơ trong “Con cò” của Chế Lan Viên, một cảm xúc hồn nhiên và trong trẻo bỗng trỗi dậy. Đó là tình yêu dành cho người đã cho ta sự sống, người luôn là nguồn động viên, là ngọn đèn soi sáng mỗi bước ta đi. Bóng dáng người mẹ tần tảo ẩn sau hình ảnh cánh cò khiến ta cảm thấy ngọt ngào và buồn bã. Dù đi suốt cuộc đời này, mẹ vẫn mãi bên cạnh, như ngọn đèn không tắt.

Con người thường dễ nói lời yêu thương với người khác, nhưng lại ngại bày tỏ tình cảm với người thân, thường giấu nhẹm vào lòng. Nhưng khi tiếp xúc với văn học, những tác phẩm về gia đình, ta có thể rơi nước mắt, cảm nhận đầy đủ từ những vần thơ nhẹ nhàng, sâu lắng. Văn học phá vỡ bức tường kín đáo, cho cảm xúc tuôn trào chân thật. Ngoài tình cảm gia đình, văn học còn thổi bùng niềm đam mê với quê hương, khiến con người yêu quý hơn đất nước.

Đó là nhiệt huyết trong “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi, lòng tự hào dân tộc trong “Bình Ngô Đại cáo” của Nguyễn Trãi. Văn chương thôi thúc ta cống hiến cho "nước những người chưa bao giờ khuất" này, muốn dấn thân theo tiếng gọi của non sông. Văn chương đúng là ngọn lửa, "làm tan chảy bức tường thép" con người dựng lên, thổi bùng lên những cảm xúc không ngờ, như cách viết của Nguyễn Đình Thi: “Nghệ thuật không chỉ chỉ đường cho chúng ta đi, nó thắp lửa trong lòng ta, khiến ta tự bước lên con đường đó."

Văn chương cũng là băng, gắn kết ốc đảo người thành một khối

Trong bài thơ “Chẳng có ai tẻ nhạt trên đời”, tác giả Eptusenko viết rằng:

“Không có ai tẻ nhạt ở trên đời

Mỗi số phận đều mang một phần lịch sử

Mỗi số phận rất riêng, dù rất nhỏ

Chắc hành tinh nào đã sánh nổi đâu? ”

Mỗi con người mang đậm cá tính và số phận riêng biệt. Để hiểu và gắn kết với nhau là điều khó khăn, nhưng văn chương chính là cầu nối, giúp con người tìm thấy tiếng nói chung. Văn chương có sức mạnh kết nối bởi giá trị nhân văn, vận dụng bài học sâu sắc trong tác phẩm.

Khác với sử học chỉ cung cấp thông tin khách quan, văn chương sâu sắc khám phá số phận ở nhiều khía cạnh. Ví dụ, "Những người khốn khổ" của Victor Hugo đưa ta đến những hoàn cảnh khốn khổ ở Pháp thế kỷ XIX. Nhân vật như Jean Valjean và Fantine là minh chứng sống cho nỗi đau và bất công xã hội.

Chúng ta đồng cảm với những số phận khổ đau này, học cách thấu hiểu và cảm thông. Tâm hồn con người gắn kết nhờ việc chia sẻ cảm xúc và hiểu biết về nhau. Tác phẩm cũng muốn thể hiện mong muốn thay đổi xã hội và tạo ra một thế giới nhân văn hơn. Chúng ta cùng chung mục tiêu này khi tìm thấy điểm tương đồng trong suy nghĩ thông qua văn chương.

Văn chương cũng là nước, dịu dàng mà mãnh liệt vượt qua những rào cản của lịch sử, văn hoá, ngôn ngữ

Theo nhà văn Nam Cao, một tác phẩm đích thực phải vươn lên hơn mọi giới hạn và bờ cõi, phải là một tác phẩm giao hòa với tất cả loài người. Văn chương có sức mạnh vượt qua rào cản của lịch sử, văn hóa và ngôn ngữ. Không tồn tại giới hạn nào mà văn chương không thể vượt qua để làm cho con người gần nhau hơn. Các bài thơ Đường luật của những vị "thi thánh, thi tiên" như Đỗ Phủ, Lý Bạch đã ghi dấu trong lịch sử văn học nước ta suốt hàng nghìn năm.

Đến với thơ Đường luật của Lí Bạch, ta nghe được tâm tình, cảm xúc của thi tiên, đưa vào lòng những vần thơ “dịu dàng” hay “mãnh liệt” mà ta không nhớ từ khi nào, vượt qua mọi giới hạn không gian và thời gian.

Dù được sáng tác từ năm 600-900 sau Công Nguyên, nhưng đến thế kỷ XXI, những tác phẩm vẫn giữ nguyên vẻ đẹp và có thể hiểu sâu sắc hơn. Truyện "Thép đã tôi thế đấy!" của Ostrovsky, dù đã hơn trăm năm trôi qua, vẫn giữ nguyên giá trị và thông điệp sống đúng đắn, sống đẹp.

Các tác phẩm vẫn giữ nguyên sức mạnh của chúng, “mãnh liệt” gieo niềm tin, hướng dẫn con người sống một cách đúng đắn và đẹp đẽ. Chúng đưa ra suy tư về cuộc sống, về ý nghĩa sống, và thách thức con người tìm ra lối sống có ý nghĩa, không hối tiếc với thời gian đã trôi qua.

Không chỉ văn học nước ngoài, văn học Việt Nam cũng đã vươn mình ra thế giới, để lại ấn tượng mạnh mẽ. "Truyện Kiều" của Nguyễn Du, "Hồn Trương Ba, da hàng thịt" của Lưu Quang Vũ, và "Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ" của Nguyễn Nhật Ánh, được dịch sang nhiều ngôn ngữ, chứng tỏ sức lan tỏa của chúng trên trường quốc tế.

Truyện Kiều là một tiếng nói chung về số phận của người phụ nữ, mỗi từ văn như vét hết ruột gan để thể hiện đau đớn của họ, làm thay cho những số phận bất hạnh. Tác phẩm này được coi là văn chương chân chính, với thông điệp nhân văn cao cả, có giá trị vô cùng lớn và được đón nhận tích cực không chỉ trong nước mà còn trên trường quốc tế. Dù bị biến đổi theo thời gian, văn học chân chính vẫn giữ được giá trị vững bền và sức mạnh mãnh liệt xuyên suốt thời gian và không gian.

Lời kết:

Nghệ thuật chân chính không thay đổi con người, mà trở thành nguồn cảm hứng, động viên và chỉ dẫn để họ tự tìm kiếm và học hỏi những điều quan trọng cho bản thân. Văn chương linh hoạt biến hình để đáp ứng nhu cầu của con người, nâng đỡ tâm hồn và mở rộng cảm xúc, từ đó tạo nên sự gắn kết giữa mọi người. Sức mạnh của văn chương sẽ tiếp tục tồn tại và không bao giờ quên, điều này diễn ra trong khi con người vẫn tồn tại và văn chương vẫn không ngừng thực hiện sứ mệnh của mình.