Sách hay nên đọc

Vè dân gian là gì? Hình thức và nội dung vè dân gian là gì?

Vè dân gian là một trong những thể loại văn học dân gian của Việt Nam, nói về việc khen chê có vần nhịp. Trong thời kỳ phong kiến, vè đã bắt đầu xuất hiện và phát triển mạnh mẽ. Có thể nói, thể loại này đã tạo một bước tiến mới của văn tự sự dân gian. Để tìm hiểu chi tiết về vè dân gian là gì, mời bạn cùng Bigone tham khảo ngay bài viết này nhé!

1. Vè dân gian là gì?

Vè dân gian là loại văn vần, tự sự dân gian với những thể thơ và luật thơ đa dạng, từ đó phản ánh những sự vật, sự kiện, nhân vật, sản vật ở một địa phương nào đó. Vè được lưu giữ qua hình thức truyền miệng của các tác giả dân gian. Vè chủ yếu thiên về tự sự và ít có yếu tố trữ tình. Vè cũng có vần luật và nhạc điệu nhưng đây chỉ là yếu tố bổ trợ cho lối kể chuyện vè thêm sinh động.

Khác với ca dao dân ca, vè ít được trau chuốt về niêm luật, vè chủ yếu thể hiện nội dung được thông báo. Mặc dù là hình thức tự sự nhưng vè dân gian không giống các thể loại truyện dân gian vì vè có yếu tố văn vần và nội dung truyện không phải là những truyện hư cấu, tưởng tượng mà kể về người thực và việc thực

Vè dân gian là gì

2. Hình thức và nội dung vè dân gian là gì?

Hình thức nghệ thuật vè dân gian

Thể thơ sử dụng trong vè rất đa dạng, tùy vào người sáng tác và đề tài thì vè dân gian sẽ có thể loại thể thơ thích hợp. Một số thể thơ phổ biến trong vè như: 4 chữ (có xen 3 chữ), 5 chữ, lục bát, song thất lục bát, nói lối, hỗn hợp,... Vè được xây dựng giống như kết cấu của một tác phẩm tự nhưng có văn vần, nghĩa là sẽ có mở đầu, diễn biến và kết thúc. Một số bài vè lịch sử hay thế sự sẽ có tình tiết, nhân vật và mâu thuẫn.

Tuy nhiên, một số bài vè trữ tình, than thân, trách phận, giải bày tâm trạng sẽ có kết cấu đa dạng và linh hoạt hơn. Ngôn ngữ sử dụng trong vè dân gian thường giản dị, gần gũi và mộc mạc qua cách sử dụng ngôn ngữ địa phương để diễn đạt nội dung. Các biện pháp tu từ như ẩn dụng, ước lệ, nhân hóa hay tượng trưng đều không được sử dụng trong vè.

Hình thức nghệ thuật vè dân gian

Nội dung vè dân gian

Đa số những bài vè sẽ phản ánh hiện thực xã hội ở từng địa phương cụ thể, từ đó thể hiện thái độ của người dân trước những sự việc hay sự kiện đó. Bài vè không chỉ phổ biến rộng rãi ở địa phương mà còn lan tỏa mạnh mẽ trên toàn quốc. Ví dụ như một số bài vè: Vè Cầu Ngói Chợ Liễu, Vè anh Nghị lấy o Hương, Vè Năm Chơi, Vè Quản Hớn,... Vè mang tính thời sự và các sự kiện trong quá khứ ít được quan tâm đến vì chỉ mang tính nhất thời, giúp công chúng nắm bắt sự kiện, sự việc nhanh chóng sau đó lan truyền để gây dư luận.

3. Phân loại và tổng hợp các bài vè dân gian hay nhất

Vè sinh hoạt xã hội

Vè sinh hoạt xã hội hay còn gọi là vè thế sự, chủ yếu phản ánh những sự việc, sự kiện diễn ra trong đời sống thường ngày. Vì thế, loại vè dân gian này được sáng tác đa dạng và phong phú nhất. Vè sinh hoạt không chỉ thông báo mà còn đánh giá dưới góc nhìn hài hước. Tuy vậy, ở vè thế sự, tính chất trữ tình cũng được dân gian chú ý thể hiện bên cạnh cái nhìn cười cợt trào phúng. Những bài vè về con người, sự việc thường có tính phổ biến và lan rộng trên nhiều địa phương, đồng thời mang tính khái quát cao hơn. Một số bài vè sinh hoạt còn áp dụng hình thức nửa vè nửa ca dao để vừa kể chuyện vừa bộc lộ tâm tư tình cảm.

Một số bài vè sinh hoạt xã hội phổ biến như: Vè thách cưới, Vè chửa hoang, Vè uống rượu, Vè nói dóc, Vè đánh bạc, Vè đi bối,... Vè ghi nhận thực trạng đời sống nhân dân: Vè bão năm Tỵ, Vè Cầu Ngói, cợ Liễu, Vè thầy cai, Vè đi phu Cửa Rào, Vè chồng chung, Vè đi phu, Vè chăn trâu,...

Vè sinh hoạt xã hội

Vè lịch sử

Vè lịch sử là những nội dung về biến cố, sự kiện lịch sử đương thời đang diễn ra hoặc vừa mới diễn ra. Vè lịch sử có sự tham gia sáng tác và lưu truyền của dân gian sâu rộng, ảnh hưởng sâu sắc đối với nhân dân và tính dân tộc rất cao. Đa số các bài vè lịch sử được sáng trong trong phong trào nông dân khởi nghĩa chống phong kiến và phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc trong thế kỷ XVIII, XIX và đầu XX.

Một số bài vè lịch sử nổi tiếng như: Vè chàng Lía, Vè Bà Thiếu Phó, Vè vợ ba Cai Vàng, Vè thất thủ kinh đô, Vè Ba Đình, Vè Quan Đình, ‘Vè Tán Thuật. Vè Trương Định, Vè Khâm sai,..

Vè sự vật

Vè sự vật là vè về loại vật, trái cây, kể việc về những sự vật cụ thể trong đời sống xã hội thường ngày. Những bài vè này sẽ nêu lên các đặc điểm chủ yếu về chức năng, tác dụng, tính chất, hình dạng, màu sắc,... trong sự liệt kê, so sánh, đối chiếu hoặc cố tình nói khác, nói ngược để kích thích sự tìm hiểu thế giới của nhiều đối tượng người nghe, nhất là trẻ em. Chính vì đặc điểm này nên vè sự vật gần gũi với đồng dao, câu đố với những thể thơ ngắn, ngôn ngữ giản dị, hình ảnh đáng yêu và ngộ nghĩnh.

Một số bài vè sự vật phổ biến và nổi bật như: Vè trái cây, Vè cá, Vè rau, Vè rắn U minh, Vè nói ngược, Vè nói láo, Vè các thứ lúa, Vè chim chóc,...

Vè sự vật

Cách phân chia này chỉ là một trong những cách phân chia, thực ra có nhiều cách phân chia thể loại vè khác nhau. Một số người còn dựa vào thể thơ để phân chia như: vè lục bát, vè song thất lục bát, vè nói lối, vè theo thể vãn,.. Một số bài vè còn dựa vào độ ngắn dài để chia vè dài và vè ngắn. Dựa vào phương thức thể hiện còn có vè tự sự và vè trữ tình.

Xem thêm:

Hy vọng bài viết trên sẽ giúp bạn hiểu chi tiết hơn về vè dân gian là gì và biết thêm những bài vè dân gian hay nhất của Việt Nam. Mong rằng những bài viết sau sẽ nhận được sự quan tâm từ bạn. Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết của Bigone nhé!